Słowa kluczowe (keywords) : krwawnik, krwawnik pospolity, achillea, achillea millefolium


Nazewnictwo i synonimy

Polska nazwa: Krwawnik pospolity
Synonimy: stolist, tysiąclist, renisz.
Łacińska nazwa: Achillea millefolium L.

Odmiany w obrębie gatunku: Achillea stricta Gremli, Achillea setacea Waldst. et Kit., Achillea rosealba Ehrend., Achillea collina Rchb. i Achillea distans Willd.[2].

Nazwy w innych językach:

eng. Yarrow
franc. Millefeuille
niem. Schafgarbe
ros. Tysiaczelistnik obyknowienny
włos. Achillea Millefoglio
hiszp. Milenrama

Systematyka: Astrowate - Asteraceae [dawniej: Złożone - Compositae]

Opis rośliny i cechy charakterystyczne: Bylina. Małe koszyczki (5-7 mm) w baldachogronie, brzeżne kwiaty języczkowate, nitkowate, białe lub różowoczerwone, nieznacznie dłuższe od rurkowatych. Środkowe kwiaty rurkowate, białe lub żółtobiałe (żółte w odmianach uprawianych - "kultywar"). Liście wiecznie zielone, podwójnie pierzastosieczne. Odcinki liścia 2-3 krotnie rozcinane. Zapach intensywny, aromatyczny, balsamiczny.[5] Roślina trwała, o wysokości 10-60 cm z krótkimi czerwonymi rozłogami. Łodygi liczne, wzniesione i gęsto ulistnione, częściowo owłosione (oprócz pędów kwiatowych). Dolne liście w zarysie podługowato lancetowate, szerokości 2-4 cm, zwykle ciemnozielone. Owoce: niełupki, podługowato klinowate, spłaszczone, ku nasadzie zwężone, delikatnie, podłużnie bruzdowane, srebrzystoszare, z wąskim, błoniastym żółtawobiaławym obrzeżeniem, dlugośc 1,75 - 2 mm, szerokości 0,5 - 075 mm i grubości około 0,25 mm. [12] Młode liście krwawnika są cenną paszą, zwłaszcza dla drobiu [8]. Młode listki krwawnika zjadano na wiosnę, przy kuracjach wzmacniających, odtruwających [2]. Roślina farmakopealna (opisana w farmakopei).

Występowanie: Na całej półkuli północnej, przeniesiona także do Australii, w Polsce bardzo częsta na łąkach (suchszych), polach, przydrożach, trawnikach (półsuchych), miedzach. Różne gleby zasobne w azot, gleby lżejsze.

Surowiec leczniczy: kwitnące ziele i kwiaty krwawnika - herba et anthodium Millefolii, (zazwyczaj: ziele wraz z kwiatostanem; górne, kwitnące części rośliny) zbierane w okresie kwitnienia, to jest od czerwca do września, wyłącznie w miejscach nasłonecznionych, tylko z roślin świeżo rozkwitłych. Suszenie w miejscach zacienionych w temp. do 35 stopni Celsjusza.[8] W mojej praktyce z zebranych górnych części kwitnących krwawnika oddzielam kwiat oraz liście, a łodygi wyrzucam jako mało wartościowe (przed suszeniem).

Skład: Skład ma bardzo złożony, często różniący się od siebie w obrębie podgatunków, zmienny. Najważniejszym skladnikiem jest olejek lotny (0,2 - 0,5%) - głównie chamazulen (do 40%), a także pineny (alfa i beta), borneol, octan borneolu, cyneol, kariofylen. Niestety istnieją podgatunki obfitujące w chamazulen (azulen) i te pozbawione chamazulenu. Krwawnik zawiera: seskwiterpeny typu gwajanolidów (achilicyna, achilina) i eudesmanolidów,germakranolidów, flawonoidy (glikozydy apigeniny, luteoliny, kwercetyny, orientyny), kumaryny, sole mineralne (m.in. mangan), gorycze, garbniki, kwasy tłuszczowe (linolowy, palmitynowy, oleinowy), aminokwasy, fitosterole, cukry, alkohole cukrowe. [11, 2].

Działanie: Przeciwkrwotoczne (hemostatycznie - liście), przeciwzapalne (chamazulen-azulen), przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne, pobudzające łaknienie, ściągające (garbniki), żółciopędne [11], częściowo podobne do działania rumianku (kwiaty zawierające azulen), pobudzające wydzielanie soków trawiennych: żołądkowego, trzustkowego ; działa przeciwhistaminowo, rozkurczowo, przeciwkaszlowo, przeciwgorączkowo, przeciwpasożytniczo, może obniżać ciśnienie krwi.[2]

Zastosowanie - przede wszystkim przy wszelkiego rodzaju krwawieniach z układu pokarmowego, nadżerkach, żylakach przełyku (przy marskości wątroby), chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, przy bolesnych i długotrwałych menstruacjach, przy zaburzeniach krzepnięcia (małopłytkowość przy marskości wątroby), a także jako środek poprawiajacy trawienie, wzmacniający, odtruwajacy. Zewnętrznie na wszelkiego rodzaju zmiany skórne i błon śluzowych, wypryski, trądzik, zakażenia grzybiczne i bakteryjne, a także do irygacji, nasiadówek w schorzeniach (stanach zapalnych bakteryjnych i grzybiczych, przy krwawieniach) pochwy, odbytu. Jedna z kluczowych roślin w leczeniu schorzeń wątroby, szczególnie w przypadku marskości wątroby i towarzyszących zaburzeniach krzepliwości oraz stanów zapalnych żołądka (gastritis) [zastosowanie = zalecenia własne autora]. Dawka dobowa (wg Komisji Europejskiej): wewnętrznie 3 - 4,5 g (3g kwiatów) / dobę. Zewnętrznie 100 g ziela krwawnika na 20 l wody [9].

Według Farmakopei: surowcem jest ziele Krwawnika pospolitego (Millefolii Herba), zebrane w okresie kwitnienia, wysuszone w temp. nie wyższej niż 35 stopni Celsjusza, które powinno zawierać nie mniej niż 0,25% olejku eterycznego. Zapach surowca aromatyczny, swoisty. Dawkowanie: doustnie w naparach, jednorazowo 5g, dobowo 8g. Działanie: rozkurczające, żółciopędne. [14]

UWAGA! Krwawnik może powodować reakcje uczuleniowe u niektórych osób!

Historia : Jedna z wielu roślin poświęcanych w dzień Matki Boskiej zielnej (15 sierpnia - Wniebowzięcie Przenajświętszej Maryi Panny, Matki Boskiej Dożynkowej - patronki ziemi, roślin, upraw, plonów) lub wchodząca w skład wianków. W dawnej Litwie stosowana jako środek przeciw malarii, przeciwgorączkowy, a nawet poronny [13].

Marcin z Urzędowa pisał:

...to iest Tysiąc Listków, które iest Krwawnik: U nas nasz Krwawnik iest Millefolium, bo na niem tak wiele liścia, że ich nie może zliczyć.

Tego ziela liścia natłukwszy, przykładać na rany, goi: zapalenie y ogień z ran przyłozywszy wypędza. Krwie wszelakie paniam uchodzenie, zwłaszcza pławów, ustanawia, a to przykładaiąc. Dobrze też pić ten Krwawnik przeciw gryzieniu w trzewach. Dobrze to ziele warzac ie z octem przeciw rzazawicy (rwa, rwący ból, cięte rany?), iteż kto nie może puszczać uryny. Takież tym, którzy z wysoka upadwszy stłuką się: przeciw boleściam w zębiech, warząc w otccie, płokać. [7]



Na Fotografiach - Krwawnik pospolity (okolice Jeleniej Góry, 2013 - 2014 r.)