Słowa kluczowe (keywords) : arnika, arnica, arnica montana, kupalnik, arnika łąkowa


Nazewnictwo i synonimy

Polska nazwa: Arnika górska
Synonimy: kupalnik, pomórnik górski, pomornik, tranek górski
Łacińska nazwa: Arnica montana L.

Anologicznego surowca zielarskiego dostarcza: Arnica chamissonis Less. - Arnika łąkowa (Arnika Chamissa).[1]

Nazwy w innych językach:

eng. Mountain Arnica
franc. Arnica des montagnes
niem. Bergwohlverleih
ros. Arnika gornaja

Systematyka:
Astrowate - Asteraceae Dum. [dawna nazwa: złożone - Compositae Gis.]

Opis rośliny i cechy charakterystyczne:
Roślina wieloletnia, osiąga wysokość 30-60 cm. Kwiaty barwy żółtej do pomarańczowej. Kwiaty w koszyczku, brzeżne języczkowate, środkowe rurkowate, średnicy około 4-8 cm o słabym, ale aromatycznym i przyjemnym zapachu. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Liście odziomkowe w różyczce (większość liści znajduje się w różyczce), odwrotnie jajowate, prawie całobrzegie, dość grube, krótko owłosione, na łodydze 1-2 pary liści naprzeciwległych (lancetowate). Łodyga ogruczolona, owłosiona, zwykle nierozgałęziona. Owocem jest drobna szorstko owłosiona niełupka z puchem. Kłącze grube i krótkie zakonczone licznymi, cienkimi korzonkami. Roślina pod ścisłą ochroną, narażona na wyginięcie. Do celów leczniczych pozyskuje się ją z upraw.[5, 6] Surowiec na rynku europejskim pochodzi głównie z Hiszpanii, Szwajcarii, dawnej Jugosławii i z Włoch.[2]

Występowanie:
Występuje głównie na terenach górskich i podgórskich półkuli północnej, w tym Europy. Rzadziej na niżu. W Polsce głównie w Sudetach (na Dolnym śląsku) i na Pojezierzu Mazurskim, w Bieszczadach Zachodnich (4 stanowiska), na Wyżynie Małopolskiej i w Górach Świętokrzyskich [3]. Rośnie na łąkach i pastwiskach (przeważnie górskich), często w miejscach o rozluźnionej darni, na glebach gliniasto-piaszczystych, próchniczych, kwaśnych, również na torfowych [5]. Lubi stanowiska słoneczne [6].

Surowiec leczniczy:
Głównie koszyczki kwiatowe Arniki - anthodium Arnicae (flos Arnicae), ale także ziele, korzenie arniki (herba et rhizoma Arnicae) - roślina jest pod ochroną w Polsce, więc surowie pozyskiwać można jedynie z upraw. Kwiaty (koszyczki kwiatowe) zbiera sie w początkowym okresie kwitnienia, w dni słoneczne, temperatura suszenia nie powinna przekraczać 35 stopni Celsjusza, najlepiej suszyć w warunkach naturalnych, w cieniu. Liście zbierać mozna od czerwca do lipca, suszenie analogicznie jak kwiatów. Klącza wykopujemy jesienią w październiku, suszenie powinno się odbywać w temp. do 45 stopni Celsjusza. Uprawa Arniki jest dość skomplikowana, bo w naturze roślina żyje w symbiozie z pewnym gatunkiem grzyba, który musi znajdować się w glebie - wtedy Arnika ma najlepsze warunki do wzrostu.

Skład.
Koszyczki kwiatowe: laktony seskwiterpenowe typu gwajanu 0,3 - 1% - arnikoidy A, B, C, D, helenaina i jej estry ; flawonoidy 0,4-0,6% - (pochodne kemferolu i kwercetyny) m.in. astragalina, izokwercytryna, luteolina ; kwasy fenolowe m.in. chonowy, cynaryna, chlorogenowy, kawowy, galusowy ; olejek eteryczny 0,1% (olejek lotny) tymol i estry, tymohydrochinon, kwasy tłuszczowe, poliacetyleny, irydoid, lolioid, kumaryny (skopoletyna, umbeliferon), kartenoidy, cholina (0,1%), betaina, garbniki, goryczka (substancja gorzka) - zwana arnicyną (0,4%); alkohole trójterpenowe m.in. arnidiol, faradiol.
Korzeń zawiera dużo olejków eterycznych (1,5%) - eter tymohydrochinonu, fitosterole, arnicynę. [1,2,4]

Działanie:
Wpływa korzystnie na układ krążenia, obniża ciśnienie krwi, usprawnia przepływ przez naczynia wieńcowe, w kończynach (przy miażdżycy, zakrzepicy - działanie przeciwzakrzepowe), mózgu (chroni przed wylewem), zwiększa wydolność serca (wyższa objętość wyrzutowa) zwiększając jego siłę skurczów i jednocześnie nieznacznie spowalniając akcję ; pobudza oddychanie, działa żółciopędnie, lekko moczopędnie, przeciwbakteryjne, fungistatyczne (przeciwgrzybiczne), przeciwzapalne, zapobiega zastojowi limfy, pobudza psychicznie (oddziaływuje na układ nerwowy, pobudza go), przeciwalergicznie (obniża wydzielanie histaminy), przeciwbólowo (zmniejsza wytwarzanie prostaglandyn), przeciwnowotworowo, przeciwwirusowo.

Zewnętrznie w postaci okładów na stłuczenia, obrzęki, siniaki, krwiaki, wrzody, czyraki, oparzenia, żylaki. Korzystnie działa przy trądziku, przy cerze naczynkowej.

Według Farmakopei: surowcem jest koszyczek Arniki (Arnicae Anthodium), wysuszony w cieniu, w temp. do 35 stopni Celsjusza, który powinien zawierać nie mniej niż 0,4% flawonoidów w przeliczeniu na kwercetynę. Dawkowanie: zewnętrznie 2% napary. Nalewka z koszyczka Arniki (Arnicae Tinctura): 1:10 na etanolu o mocy ok. 66-69 %. Dawkować zewnętrznie: 10-30 ml w 100 ml wody. Działanie zarówno naparu jak i wyciągu alkoholowego: przeciwzapalne, gojące. [14]

Ostrzeżenia
Nie podawać kobietom w ciąży i karmiącym! Nierozcieńczony intrakt, ekstrakt może powodować poważne podrażnienia skóry, a tym bardziej drażniąco działa na błony śluzowe! Doprowadzić może do stanów zapalnych gardła, reakcji uczuleniowych!

Historia :
Dawniej w Bawarii, w wigilię św. Jana arnikę wtykano na brzegach pól w celu ochrony przed gradobiciem. Ustawiona w oknie miała chronić przed uderzeniem pioruna.[3]


Na Fotografiach: Arnika wyhodowana na moim balkonie - sierpień 2014 rok